Գյուղատնտեսության զարգացման
այլընտրանքային հնարավորություններ
Սյունիքում
Հայկը ճագարաբուծությամբ սկսել է զբաղվել 2018թ-ից։ Հոր առողջական խնդիրներն էին ճագար պահելու պատճառ դարձել․ ասել էին՝ ճագարի օրգանական միսն արյուն զտող է։
Հայրն արդեն չկա, բայց Հայկը շարունակում է զբաղվել ճագարաբուծությամբ։ Սկզբում ընդամենը մեկ զույգ էր, հիմա՝ ավելի քան 40-ն են․․․ հստակ թիվը չգիտի։ Ասում է՝ ճագարներին հաշվելն իր համար վատ նշան է։ Ափսոսանքով է նշում, որ անցյալ տարի շուրջ 200 ճագար է սատկել։
Անծանոթ մարդկանցից ճագարները վախենում են, սիրտները «ճաքում» է, ագրեսիվանում են, հիվանդություններն էլ արագ են բռնկվում։
Այսպես արդեն 30 տարի է՝ տիկին Արմիդան ամեն օր աշխատում, խնամքով կերակրում է «ոչ այնքան հեշտ պահվող» հնդկահավերին։ Ասում է՝ չմոռանանք, որ օրվա մեջ մեկ ժամ էլ պիտի պարտադիր զբոսանքի գնան․ «ոչխարների նման սիրում են արածել»։ Շատ տարիներ առաջ տատիկից օժիտ ստացած հնդկահավը Արմիդայի համար դարձել է թռչնաբուծությամբ զբաղվելու պատճառ։ Հենց տատի տված խորհուրդներին հետևելով և տարիների փորձով, տնային տնտեսուհին արդեն լիովին «հասկանում է հնդկահավերի լեզուն»․ խնամելը ժամանակատար է, բայց ձեռնտու։
«Մի ժամը պանիր եմ տալիս, մի ժամը՝ աղացած գարի կամ ցորեն ու այդպես օրական մի հինգ անգամ կերակրում եմ․ քիչ-քիչ են ուտում, բայց՝ հաճախ։
Հնդկահավերը սիրում են կանոնակարգված ապրել․ ամեն ժամ չես կարող կերակրել կամ երբ ուզես, տանես զբոսանքի»,- ասում է Արմիդան։
Ասում է, թե «շատ պահելու թամահ չունի, կբարարվի տարեկան 30 գուլի պահելով, բայց ընդհանուր առմամբ ձեռնտու բիզնես է»։
«Բնակչության մեծամասնությունն այս տարածաշրջանում զբաղվում է թռչնաբուծությամբ, մասնավորապես՝ հավաբուծությամբ։ Հաճախ կարելի է տեսնել փողոցներում վաճառվող թռչունների։ Ամենաքիչը տասը հավ ամեն սեփական տանը կա․«տնական հավի ձուն ուրիշ է»,–ասում են մենատնտեսները։
Ոչ միայն ձկնաբուծությամբ, այլև մեղվապահությամբ, թռչնաբուծությամբ, անասնապահությամբ ու այգեգործությամբ է զբաղվում Մեղրու համայնքի բնակիչ Բենիկ Բաղդասարյանը։
Ձկնաբուծությամբ զբաղվում է արդեն տասը տարի։ Բենիկը մի քանի տարի առաջ դուրս է եկել պետական աշխատանքից և սկսել ընտանիքի կարիքները հոգալ դրանով, ինչն իր կարծիքով և՛ հաճելի է, և՛ ձեռնտու։
«Որպես բիզնես՝ շահավետ է, բայց մեր համայնքում բնակիչները ձուկ քիչ են առնում։ Մարդիկ նախընտրում են էժան գնով այլ տեղերից բերած սատկած ձուկ գնել, քան մի քիչ թանկ, բայց թարմ»,- նշում է ֆերմերը։
Չնայած ոչ մեծ եկամուտներին, բայց մտածում է ապագայում և՛ ձկների քանակը մեծացնել, և՛ նոր ջրավազաններ կառուցել։
Ժորա Համբարձումյանի համար ձկնաբուծությամբ զբաղվելու «պատճառ» դարձել է Որոտան գետում տարեցտարի ձկների քանակի նվազումը, ինչը նրան այժմ էլ մտահոգում է։ Դեռ պատանի տարիքից հաճախ էր օրերն անցկացնում Որոտանի ափին՝ ձուկ որսալով․ բայց տեսնելով, որ գնալով գետի ձուկը պակասում է, որոշեց «իր պարտքը վերադարձնել գետին»։
Նա դեռևս 1980-ականներից սկսել է հենց իր լոգարանում կարմրախայտի մանրաձուկ ստանալ և լցնել Որոտանը։ Այնուհետև ձեռք է բերել ինկուբատոր, որի օգնությամբ տարեկան մինչև 20 հազար մանրաձուկ է լցնում գետը՝ փորձելով կրճատել մարդկության կողմից բնությանը հասցվող ամենօրյա վնասը, ու դրան զուգահեռաբար՝ զբաղվել նաև ձկնաբուծության զարգացմամբ։
«Մանրաձուկ ստանալը, կերակրելը ծախսատար աշխատանք է, ու որպեսզի կարողանամ հոգալ ծախսերը, սկսեցի նաև ձկնաբուծությամբ զբաղվել․ հիմա հա՛մ ուտում ենք, հա՛մ վաճառում և ծախսերը հոգում։ Միանշանակ, ձեռնտու է, մնում է միայն համապատասխան հմտություն, ժամանակ ունենաս, ներդրում անես և լուրջ սկսես զբաղվել։ Արդյունքը հաստատ կգոհացնի»,- վստահեցնում է բնության բարեկամը։
Թե Սյունիքի մարզում այժմ նման տնտեսություններ վարող քանի անհատ գյուղացիական տնտեսություն կա, հայտնի չէ, պատասխանատուներն ասում են, որ տնտեսվարողների տվյալները որևէ կերպ չի հավաքագրվում, նույնիսկ՝ խոշորներինը։ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության կառույցում գործում է գյուղատնտեսական խորհրդատվության նորարարությունների և մոնիթորինգի վարչություն, որը բաժիններ ունի հանրապետության բոլոր մարզերում։ Դրանց գործառույթն է ինչպես նախարարության կողմից իրականացվող ծրագրերի մշտադիտարկումը, այնպես էլ տեղի տնտեսվարողներին խորհրդատվության տրամադրումը։
Վերջին ամիսներին վարչության Սյունիքի բաժինը կազմակերպել է ճագարաբուծության զարգացմանն ուղղված դասընթացներ գյուղական մի շարք բնակավայրերում։ Մասնագետները փաստում են, որ մսամթերքի արտադրության ուղղությունը լավ հեռանկար ունի եւ կարող է զարգանալ մարզում։
Անասնապահության ոլորտում տարիների փորձ ունեցող Սամվել Մաքունցի խոսքով՝ գյուղատնտեսության զարգացման այլընտրանքային ճյուղերի պահանջարկը գնալով մեծանում է։ Մարդիկ սկսում են օգտագործել այդ հնարավորությունները։
Ի տարբերություն գյուղատնտեսության այլ ուղղությունների, անասնապահության այս ճյուղերը խնդիրներ չեն հարուցում։
2021
հեղինակ՝ Անահիտ Բաղդասարյան
օպերատոր՝ Նորայր Դանիելյան
խորհրդատու խմբագիր՝ Լիլիթ Գալստյան
